OPOWIEŚĆ SIĘ ROZPOCZYNA. SZKICE O LITERATURZE

Wspominałam w moim niedawnym cierpiętniczym wpisie o niezbyt elokwentnym tytule "Eeeee..." (kiedy go pisałam, byłam chora), że przeglądam tę książkę i że dochodzę do pewnych nieprzyjemnych (dla mnie) wniosków. Otóż wydaje mi się, że na ogół dostrzegam zaledwie część tego, co autor danego utworu w nim zawarł; oglądam fragment wnętrza przez dziurkę od klucza, a opisuję i oceniam cały pokój. Czytam nieuważnie i nie docieram do drugiego dna w obawie, że mogę się pomylić i dostrzec w książce coś, czego w niej nie ma - ze strachu przed nadinterpretacją unikam interpretacji. Dziełu, któremu autor poświęcił kilka miesięcy czy nawet kilka lat swojego życia, ja poświęcam kilka godzin i oceniam je w skali od 1 do 5. Usprawiedliwiam się tym, że przecież ja nie piszę recenzji, że to tylko taka moja blogowa grafomania, subiektywne impresje. Zwalniam się w ten sposób również z obowiązku wnikania w strukturę i konstrukcję utworu, choć ich analiza bywa istotna dla zrozumienia utworu. Niniejszym posypuję głowę popiołem.

A teraz połowę tego paskudztwa strząsam z włosów. Bo właściwie czego ja od siebie wymagam? Nie jestem krytykiem, moja przygoda z nauką języka polskiego zakończyła się na wypracowaniu maturalnym, więc silenie się na głębokie analizy literackie wypadałoby co najmniej śmiesznie. Nadal będę więc zaśmiecać internet moimi tekścikami, ale postaram się je pisać z trochę większą pokorą - przynajmniej dopóty, dopóki reszty popiołu nie wywieje czas.

Tytuł: Opowieść się rozpoczyna. Szkice o literaturze
Autor: Amos Oz
Tłumaczenie: (z angielskiego) Wacław Sadkowski
Pierwsze wydanie: 1996

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Seria: Biblioteczka Interesującej Prozy
ISBN: 83-7337-585-6
Stron: 144

Ocena: 3+/5


Teraz przejdę do książki, która skłoniła mnie do tych rozterek. "Opowieść się rozpoczyna" to zbiór dziesięciu esejów opartych na wykładach wygłoszonych przez Amosa Oza w latach 1995-1996. Autor analizuje w nich sposoby, w jakie różni pisarze rozpoczynali swoje opowiadania lub powieści. Początkowy fragment utworu nazywa kontraktem z czytelnikiem - pisarz w pierwszych akapitach zobowiązuje się do czegoś, coś czytelnikowi obiecuje lub sugeruje sposób interpretacji tekstu. Czytelnik musi jednak pamiętać, że w literaturze wszystkie chwyty są dozwolone.

"Zabawa w lekturę" wymaga od ciebie, czytelniku, czynnego udziału, wykorzystania twego doświadczenia życiowego i twej niewinności, a także uwagi i przebiegłości. Kontrakty wstępne bywają często ukryte, wymagają odnalezienia, niekiedy wyłożone są kawa na ławę, a czasami znów przypominają partię szachów albo rozgrywkę pokerową. Albo układanie puzzli. Albo sprytny figiel. Albo zaproszenie do labiryntu. Albo - do tańca. Albo podstęp oszusta, który coś obiecuje i nie dotrzymuje słowa lub też dostarcza niewłaściwy produkt, albo to, czego wcale nie obiecywał, bądź wreszcie poprzestaje na niespełnionej obietnicy. [str. 141]

Amos Oz analizuje dziesięć utworów: "Effi Briest" Theodora Fontanego, "U zarania jej życia" Samuela Y. Agnona, "Nos" Gogola, "Lekarz wiejski" Kafki, "Skrzypce Rotszylda" Czechowa, "Mikdamot" S. Yizhara, "La Storia" Elsy Morante, "Jesień patriarchy" Márqueza, "Nikt nie powiedział słowa" Raymonda Carvera i "Osobisty, bardzo lękliwy leopard" Yaakova Shabtaia. Żadnego z nich nie czytałam, o niektórych autorach nawet nie słyszałam, obawiałam się zatem, że mogą mnie te eseje nieco znudzić. Tak się jednak na szczęście nie stało, może dlatego, że Oz nie tylko cytuje początki wszystkich tych utworów, ale pisze również o ich treści i zakończeniach. Spoilerów tu co niemiara. (Pan Paweł Pollak dostałby zawału, gdyby Oz omówił w taki sposób którąś z jego powieści, a przynajmniej obrzuciłby izraelskiego pisarza kilkoma niewybrednymi epitetami). Rzadko czytam książki tylko dla ich fabuły (robię tak w przypadku kryminałów), więc Oz nie zniechęcił mnie do sięgnięcia po te utwory, a przeciwnie - przekonał np., że Czechow to zdecydowanie coś dla mnie.

Podoba mi się jego podejście do literatury. W Podsumowaniu pisze:

Ogłoszenia prasowe zachęcają niektórych spośród nas do odbycia kursu szybkiego czytania: obiecują, że za niewygórowaną cenę nauczymy się oszczędzać cenny czas, przyswoimy pięć stron tekstu w ciągu minuty, "przebiegniemy" strony horyzontalnie, wyeliminujemy szczegóły i wychwycimy najważniejsze linijki tekstu. Sugestie zawarte w niniejszej książce, dziesięć spojrzeń na kontrakty wstępne dziesięciu powieści i opowiadań, mogą posłużyć za wstęp do kursu czytania powolnego: przyjemności lektury, podobnie jak inne przysmaki powinny być serwowane w małych porcjach. [str. 139]

Zamieszczone w tym zbiorze eseje nie są naszpikowane terminami, których znaczenie nie jest zagadką tylko dla literaturoznawców. Oz analizuje wspomniane utwory z perspektywy czytelnika, który sięga po książkę przede wszystkim dla przyjemności.
Mam nadzieję, że ta lektura wpłynie na jakość mojego czytelnictwa i moich blogowych wyn(at)urzeń;).