Kobieta w literaturze LXVI

Źródło: "Moda kobieca na rower (przełom XIX i XX wieku)", Anna Czajka, w: "Życie prywatne Polaków w XIX wieku", tom VI "Moda i styl życia", Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2017, str. 220-226, pisownia i interpunkcja oryginalne...

źródło

Jeszcze na początku XX wieku, pojawienie się kobiety jadącej na rowerze po ulicy miasta zwracało uwagę przechodniów. Magdalena Samozwaniec w swojej autobiograficznej książce Maria i Magdalena zanotowała reakcję starszego przechodnia na wyłaniające się zza rogu młode cyklistki: "Bezwstydnice! - darł się - Ja wam dam! Przyjdzie na was kara boska, zobaczycie!". Elementem trudnym do pokonania była odzież kobieca na rower. Na ten temat toczyła się polemika  na łamach prasy, którą świetnie obrazuje humorystyczna rymowanka skierowana przeciwko konserwatywnym przeciwnikom roweru:

I nie dbam, że gorszą

Moralne indyczki,

Mój rower, swoboda

i krótkie spódniczki.

Cyklistkom pośpieszył również z "wierszowaną" pomocą poeta Warszawy Artur Oppman ("Or-Ot"):

Tobie to, wieku dziewiętnasty,

Składam swą pieśń w ofierze,

Dałeś nam obraz wprzód nieznany - 

Anioła na rowerze. 

Moda sportowa

(...) Moda secesyjna panująca na przełomie XIX i XX wieku znacząco wpłynęła na konstrukcję "toalety na rower": krój spódnicy podkreślający talię, bluzka z ozdobnym przodem i wysokim kołnierzykiem czy bufiaste rękawy w części ramiennej. Z biegiem czasu "toaleta na rower" stała się przyczyną zreformowania stroju na co dzień, z którego m.in. wyeliminowano sztywne elementy gorsetu czy z drugiej strony, wzbogacono go o nową część ubioru - spodnie.
   W powszechnym odbiorze strój cyklistki uchodził za "frywolny" w porównaniu do stroju codziennego. O uproszczeniu kostiumów na rower świadczyło powiedzenie, o znanym z produkcji garderoby na rower Magazynie Bławatnym Bogusława Hersego w Warszawie, że ubiorów sportowych dla dam tam się nie szyło, a tylko obcinało. (...)

Strój cyklistki

Cyklistki porzuciły spódnice jasne, sięgające ziemi, zakończone z tyłu turniurą i wprowadziły na ich miejsce spódnice ciemne, sięgające do kostek, o ograniczonej ilości zdobień i dodatków. Długość spódnicy na rower regulowano systemem sznureczków biegnących od dolnego rantu spódnicy do paska w talii. Odważniejsze cyklistki decydowały się na spodnie nazywane zamiennie bloomerkami, szarawarami lub pumpami. Sięgające kolan spodnie, odkrywające "nieprzyzwoite łydki", jak donosiła prasa były przyczyną częstych napaści na cyclewoman. Połowicznym rozwiązaniem okazał się model tzw. "dzielonej spódnicy", której nacięcie z przodu i z tyłu było gwarantem komfortu podczas jazdy, a zarazem nie narażało cyklistki na uszczypliwe komentarze przechodniów. Po zejściu z maszyny materiał schodził się do wewnątrz i tym samym innowacyjna forma spódnicy nie odbiegała w wyglądzie od standardowej wersji. Suto marszczona "dzielona spódnica", z czasem również zamiennie nazywana spódnico-spodniami (spódnico-szarawarami) była narażona na silne podmuchy wiatru i unoszenie jej podczas jazdy na "stalowym rumaku". Aby poradzić sobie z tym problemem w dolnym rancie spódnicy wszywano lamówkę ze skóry, następnie obciążano ją ołowianymi ciężarkami  lub przyczepiano punktowo do guzików przy trzewikach (ryc. 4).
   Zwolenniczki kołowej rozrywki pozbawiły gorset sztywnych fiszbin i brykli. Jedynym usztywnieniem zreformowanego gorsetu, przypominającego swoją konstrukcją gorsecik małych dziewczynek tzw. "leniuszek", było kilka warstw materiału, z którego był uszyty. W szafie cyklistki obowiązkowo znajdowała się bluzka, która była rodzimym wytworem secesji. Jej krój był charakterystyczny, rękawy od nadgarstka do łokcia ściśle przylegały do ciała, aby w części ramiennej przybrać bufiasty kształt. Bluzka na rower była często zdobiona koronkami czy plisami, czerpiąc inspirację z modnego ówcześnie modelu bluzki suto marszczonej pod szyją tworzącej tzw. "odwłok osy" (ryc. 5). Bluzkę przy szyi wykańczano sztywnym kołnierzykiem, który zdobiono krawatką, opaską lub szpilką (ryc. 6).
   Wyruszając w podróż na "stalowym rumaku" cyklistki ubierały na wierzch żakieciki, paleociki lub płaszcze tzw. "okrywki". Ciemnych kolorów żakieciki i paleociki, zapinane były na dwa rzędy guzików, z dużym kołnierzem wywijanym na boki oraz obowiązkowych szerokich rękawach w części ramiennej. Paleocik o widocznym wcięciu w talii (tworząc pożądaną w tym czasie tzw. "talię osy") rozchodził się w liczne marszczenia. Żakiecik miał formę krótszą niż paleocik, sięgał jedynie do talii (ryc. 7).
   Dopełnieniem stroju cyklistki był słomkowy kapelusz tzw. canotier lub filcowy melonik. Półbuciki wykonane były z brązowej skórki lub sukna. Trzewiki sięgające do połowy łydki domykano sznurówkami, tasiemkami lub szeregiem małych guziczków. Do zapinania guzików w obuwiu, kobiety używały specjalnej zawleczki, aby nie trzeba było schylać się. Świadczyć to może o tym, że kostium kobiecy na rower nadal nie należał do wygodnych. W szafie każdej cyklistki znajdowały się pończochy w kratę lub paski oraz czarne skarpetki za kolana. Do niezbędnych akcesoriów cyklistki należała parasolka i szpicruta do odpędzania psów. W podróż panie zabierały ze sobą neseser z narzędziami do naprawy maszyny, materiałami opatrunkowymi, podstawowymi środkami czystości i "zastawą turysty". To wszystko pakowano do torebki przyczepianej następnie do wielocypedu.