Impresje

niedziela, 3 kwietnia 2011

DOBRZY ŻOŁNIERZE

Tytuł: Dobrzy żołnierze (The Good Soldiers)
Autor: David Finkel
Pierwsze wydanie: 2009
Tłumaczenie: Jacek Szela
Wydawnictwo Dolnośląskie
ISBN: 978-83-245-9036-0
Stron: 319

Ocena: 4-/5

Nie lubię czytać o wojnie i nie lubię oglądać filmów o tej tematyce. Może za dużo było tego rodzaju lektur w liceum. Może widziałam wtedy zbyt wiele kiepskich i tendencyjnych produkcji. W ubiegłym roku obejrzałam jednak jedną dobrą: "Kompanię braci". Serial zaskoczył mnie ogromnym realizmem, pokazano w nim, że wojna polega na zabijaniu i umieraniu, często w okropnych męczarniach. Oczywiście tzw. wielcy tego świata uzasadniają sens walk patriotyzmem, dziejową koniecznością itd., ale przecież oni nigdy nie opuszczają swoich zacisznych gabinetów i nie nadstawiają karku. Nie muszą, nadstawiają cudze, wmawiają milionom młodych ludzi, że muszą walczyć dla jakichś - często wydumanych - idei. Wielu żołnierzy trzeźwieje dopiero na froncie, wielu łudzi się jednak nadal, że ich poświęcenie ma jakiś sens. (Owszem, czasami tak, ale na ogół - jak sądzę - nie).

Do sięgnięcia po książkę Davida Finkela zachęciło mnie to, że ten dziennikarz "Washington Post" pofatygował się do Iraku osobiście, spędził tam wśród żołnierzy batalionu 2-16 osiem miesięcy i opisał konflikt z ich perspektywy. Ciekawa byłam, w jakim tonie będzie utrzymana ta relacja: "jesteśmy Amerykanami, więc nikt nas nie pokona" czy może "byliśmy głupi, że daliśmy się na to namówić". Wydaje mi się, że nastroje dość szybko zaczęły pikować od tej pierwszej opcji do drugiej.

Skrót 2-16 oznaczał drugi batalion szesnastego pułku piechoty zespołu bojowego czwartej brygady piechoty Pierwszej Dywizji Piechoty. Batalion liczył około ośmiuset żołnierzy, którymi dowodził podpułkownik Ralph Kauzlarich. Dowódca miał czterdzieści lat, średnia wieku podległych mu żołnierzy wynosiła 19 lat, a jeden z nich miał tylko 17 lat. Ta informacja trochę mnie zszokowała, byłam przekonana, że w tak niebezpieczne miejsca wysyłani są tylko doświadczeni żołnierze. Okazuje się, że wcale tak nie jest - dla większości tych chłopców była to pierwsza misja. W pełnym rynsztunku, w hełmach, kamizelkach, z karabinami wyglądali poważnie i groźnie, ale w książce zamieszczono również ich zdjęcia w samych mundurach - widać, że wielu z nich to jeszcze dzieciaki i niebezpieczne ulice Bagdadu to ostatnie miejsce, w którym powinni się znaleźć. 
Oczywiście niektórzy znaleźli się tam, bo zawsze chcieli być żołnierzami, ale dla wielu była to po prostu najlepiej płatna praca, jaką mogli dla siebie znaleźć. Czy jednak tak młodzi ludzie mogli w pełni świadomie podjąć decyzję o wyjeździe na tego rodzaju misję? Nie sądzę.

Batalion 2-16 wyjechał do Iraku w ramach strategii Surge, która polegała na wysłaniu tam dodatkowych 30000 żołnierzy w celu ustabilizowania sytuacji na tyle, by stopniowo sami Irakijczycy mogli przejąć rządy i zapewnić bezpieczeństwo swoim obywatelom. Cel częściowo osiągnięto, ale nie ma przecież nic za darmo. Przed upływem piętnastu miesięcy (tyle trwała misja batalionu) zginie 14 żołnierzy z 2-16, a wielu z nich odniesie rany lub stanie się inwalidami. Kiedy czytałam o dziewiętnastoletnim Duncanie Crookstonie, który stracił obie nogi, prawe ramię, lewe przedramię, uszy, nos, powieki, a całą resztę ciała miał poparzoną, to naprawdę coś ściskało mnie w gardle
Wyjechali z bazy przez silnie strzeżoną bramę główną i natychmiast znaleźli się na froncie wojny. Na normalnej wojnie front był linią, do której miało się nacierać i którą miało się przekroczyć, ale na tej wojnie wróg był wszędzie, linia frontu była wszędzie poza okalającymi bazę zasiekami i w każdym kierunku: w tym budynku, w tym mieście, w tej prowincji, w całym tym kraju, 360 stopni naokoło. [str. 45]
Najgroźniejsze były miny. Mogły być ukryte w stercie śmieci, w progu spowalniającym, a nawet w martwym bawole. Poza bazą żołnierze poruszali się w konwojach złożonych z kilku pojazdów humvee. Kiedy zamachowcowi udało się aktywować minę bezpośrednio pod jednym z nim, znajdujący się w środku żołnierze często odnosili bardzo poważne rany lub ginęli. Strzelcy, którzy obsługiwali wieżyczkę strzelniczą (tak jak na tym zdjęciu) ustawiali stopy jedna za drugą, a nie obok siebie, żeby w razie czego urwało im tylko jedną nogę.

Przez wszystkie te miesiące żołnierze żyli w ogromnym stresie, nie byli bezpieczni nawet w bazie, wydaje mi się jednak, że najbardziej dołowało ich patrzenie na śmierć kolegów
Ich odczucia i opinie na temat wojny, w której brali udział, bardzo kontrastowały z szumnymi przemówieniami wygłaszanymi przez prezydenta Busha w Waszyngtonie, cytowanymi na początku każdego rozdziału. Prezydent i ich dowódca twierdzili, że wygrywają tę wojnę, żołnierze byli innego zdania.
- Czasami się zastanawiam, w jakim świecie żyją nasi przełożeni, iż myślą, że wygrywamy - powiedział raz Gietz. - Żaden z chłopaków w to nie wierzy - kontynuował. - Są bliscy załamania. Wystraszeni. Nie potrzebują propagandy. Oczekują zrozumienia. Potrzebują kogoś, kto im powie: "Ja też się boję". [str. 125]
Armia jako całość może rzeczywiście odnosiła sukcesy, ale wielu żołnierzy poniosło osobistą porażkę, choć w pełni ujawniło się to dopiero w domu, gdzie próbowali wrócić do normalnego życia. Nie każdemu się to udało.

***

David Finkel pozostaje niewidoczny, powstrzymuje się od prezentowania własnych sądów, oddaje głos żołnierzom, pisze tylko o faktach i dlatego jego relacja, choć pozornie obojętna i surowa, poruszyła mnie i wciągnęła. Dzięki realizmowi książka skojarzyła mi się ze wspomnianym na początku serialem "Kompania braci".
Dobrze by było, gdyby zapoznali się z nią niektórzy politycy tak gorliwie wysyłający cudze dzieci na front oraz młodzi ludzie, którym się wydaje, że chcą być żołnierzami. Dobrzy żołnierze umierają tak samo jak ci źli. 

Nie mogę nie wspomnieć o tym, że tekst jest miejscami nieco "chropowaty", nie wiem - może zbyt dosłownie przetłumaczony z angielskiego? Nie utrudnia to w żaden sposób zrozumienia  treści, wydaje mi się jednak, że tłumacz, korektorka, redaktorka lub inna osoba odpowiedzialna za ostateczną wersję książki powinna się trochę bardziej postarać.

***

PS David Finkel opisuje w tej książce pewne wydarzenie, o którym głośno było w zeszłym roku, kiedy WikiLeaks ujawniła to nagranie (w tym konkretnym filmiku jest tylko fragment):



Załoga śmigłowców sądziła, że to uzbrojona grupa rebeliantów, a okazało się, że wśród zabitych był pracujący dla Reutersa fotoreporter Namir Noor-Eldeen i jego pomocnik Saeed Chmagh. 
***

Książkę otrzymałam od Grupy Wydawniczej Publicat.

11 komentarzy:

  1. podobno wszystkie dobre filmy wojenne to filmy antywojenne (the hurt locker, czas apokalipsy,...), pewnie z książkami jest tak samo

    OdpowiedzUsuń
  2. Właśnie, czytając Twoją notkę nie mogłam się opędzić od obrazków z The hurt locker wspomnianych przez porzadek-alfabetyczny.

    Mała uwaga: nie jest do końca tak, że rząd WYSYŁA żołnierzy na misję tzn. zmusza ich. Wiem od kolegi, który wystawiał polisy ubezpieczeniowe kilku żołnierzom jadącym do Afganistanu, że niektórzy wręcz się palili do takiego wyjazdu. Powód był b. przyziemny - finanse.

    OdpowiedzUsuń
  3. porzadek_alfabetyczny, "The Hurt Locker" jeszcze nie oglądałam, ale "Czas apokalipsy" całkiem niedawno (tę rozszerzoną wersję). Nie wiem, czy ten film można nazwać antywojennym i czy można tak określić "Dobrych żołnierzy" czy "Kompanię braci". Moim zdaniem odbiór i interpretacja tego rodzaju filmów i książek zależy od osobistych poglądów widza i czytelnika. Tam gdzie ja widzę okrucieństwo i cierpienie, inna osoba może zobaczyć fajną strzelankę.

    Anno, ciekawe, czy już tam na miejscu wykazują taki sam entuzjazm. Czytałam jakiś czas temu dwa artykuły o polskich żołnierzach poważnie rannych w Afganistanie. Jeden zupełnie dołujący, drugi trochę bardziej optymistyczny, a warto przeczytać i ten.

    Część amerykańskich żołnierzy z batalionu 2-16 też pojechała do Iraku dla kasy. Mam nadzieję, że my wysyłamy tam trochę starszych chłopców.

    OdpowiedzUsuń
  4. Obawiam się, że chętni do wyjazdu na misję wykazują się brakiem wyobraźni. Z informacji o zabitych żołnierzach wynika, że niektórzy mają mniej niż 30 lat.

    Kulisy wysyłania żołnierzy amer. na misje pokazywały też filmy dokumentalne M. Moore'a. Przyznam, że propagandę w USA mają na b. wysokim poziomie.

    Artykuły przeczytam, dziękuję.

    OdpowiedzUsuń
  5. Najbardziej w polecanym przez Ciebie artykule poruszył mnie ten fragment:

    W armii nie mówi się już o zabijaniu, lecz o likwidacji celów. Nie atakuje się przeciwnika, tylko prowadzi działania kinetyczne. Zmieniono metody szkolenia oraz język i to daje efekty.

    Zgroza, zgroza!

    OdpowiedzUsuń
  6. Prawda? A co, jeśli żołnierz również po powrocie z misji zachowa niektóre z wyuczonych odruchów?
    W książce wspomniano, że niektórzy z nich rozwodzili się w trakcie trwania misji. Ciekawa jestem, czy żony nie wysyłały im papierów rozwodowych po ich powrocie do Iraku z kilkunastodniowych urlopów, które spędzali w domach. Ale to tylko moje domysły.

    Oczywiście można ludzi w jakimś stopniu "odczulić" na cudzą krzywdę, ale nie da się wykorzenić z nich strachu o własne życie - wola przetrwania to najbardziej pierwotny instynkt. Wyobraź sobie, że twoje życie zagrożone jest non stop przez kilkanaście miesięcy... To musi wpłynąć na psychikę. Ale armia bagatelizuje problem, z trudem przyjmuje do wiadomości, że coś takiego jak zespół stresu pourazowego w ogóle istnieje - tak jest taniej. Okazuje się, że w Stanach też tak jest.

    OdpowiedzUsuń
  7. Myślę, że jeśli nawet da się kogoś "odczulić", to po powrocie do dawnego życia pojawia się jakaś refleksja. Na pewno w każdym człowieku podobna sytuacja pozostawia jakiś ślad.
    Jako nastolatka czytałam opowiadanie Hemingwaya o żołnierzu, który wrócił z wojny i nie potrafił się dostosować do "normalności" - byłam wtedy pod wrażeniem. Tytułu niestety nie pamiętam;(

    OdpowiedzUsuń
  8. @ porzadek_alfabetyczny -> mam podobne skojarzenie;(

    OdpowiedzUsuń
  9. Macie rację z tym porównaniem do słownictwa myśliwych, nie przyszło mi to wcześniej do głowy. W książce takich zwrotów raczej nie ma, ale w tym filmiku, który wyżej wkleiłam, takie wyuczone eufemizmy padają.

    OdpowiedzUsuń
  10. Naprawdę świetnie napisane. Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń

"Błogosławieni, którzy nie mając nic do powiedzenia, nie ubierają tego w słowa". Z drugiej strony lubię meandrujące dyskusje, więc komentarze nie na temat również są tu mile widziane;).

Uwaga: tylko uczestnik tego bloga może przesyłać komentarze.